جرات ورزی:

جرات ورزی راهبردی مهم برای مقابله با مشکلاتی از قبیل خشم،اضطراب، افسردگی، و سوء مصرف مواد مخدر در نظر گرفته می شود. هم چنین در مشاوره های گروهی و زوج درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.

جراتمندی مخصوصا برای زنانی که انتظارات اجتماعی مانند ضعیف بودن و ایثار گری افراطی را درونی سازی کرده اند و کسانی که منفعلانه عمل می کنند مورد نیاز است.

ولف معقتد است جرات ورزی برای زنانی که رفتارهای منفعلانه و وابسته نشان می دهند، ضروری است و باعث می شود عادتهایی از قبیل درماندگی آموخته شده به افزایش کارایی شخصی تبدیل شود. در زمان اوایل شکل گیری آموزش جرات مندی، این رفتار با هدف کمک به افراد برای مقابله با تعارض های بالقوه و بالفعلی بود که با آن روبرو می شدند اما در حال حاضر حوزه فعالیت آن گسترش یافته و بیان و ابراز احساسات مثبت و رفتارهای محبت آمیز را نیز در بر می گیرد. به این ترتیب رفتار جرات مندانه ابراز احساسات مثبت و منفی را شامل می شود.

تفاوت میان پرخاشگری، جرات مندی و کم رویی:

درک تفاوت میان این سه مفهوم، گام نخست در آموزش رفتار جرات مندانه است. هاک رفتار جرات مندانه را احقاق حق بدون عصبانیت و رفتار پرخاشگرانه را احقاق حق همراه با عصبانیت تعریف می کند. وقتی جرات مندانه رفتار می کنید، متوجه می شوید که دیگران نیز مانند شما حقوقی دارند و همچنین امیدوارید که به راه حلی رضایت بخش برسید که به نفع هر دو طرف باشد. در واقع شما به دنبال بازی برد – برد هستید.

رفتارهای پرخاشگرانه که باعث ترس و وحشت دیگران می شوند شامل کنترل گری، اهانت، پرتوقعی یا دست انداختن دیگران هستند. در رفتارهای پرخاشگرانه فرد فقط بدنبال حق خود است، هدفش این است که به دیگران زورگویی کند و حق خود را در به هر نحوی حتی زیر پا گذاشتن حقوق دیگران بدست آورد. به عبارت دیگر بازی ارتباطی فرد پرخاشگر بازی برد- باخت است.

جاکوبووسکی و لانگ معتقدند که باورهای زیر باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه می شوند:

• در هر کاری باید برنده باشم.
• اگر زورگویی نکنم، هیچکس به حرف من گوش نمی دهد.
• جهان پر از دشمن است، پس برای اینکه حقم را بگیرم، باید پرخاشگرانه رفتار کنم.
• سازش کردن با دیگران مساوی با باخت است.
• باید هر طوری شده روی دیگران تاثیر بگذارم.
• هیچ کس نباید مانع رسیدن من به اهدافم شود.
• با برخی از افراد فقط باید از طریق رفتار پرخاشگرانه ارتباط برقرار کرد.
• باید ثابت کنم حق با من است و دیگران اشتباه می کنند.
• جهان ناعادلانه ای است، وقتی کسی با من بدرفتاری می کند، تحملش برای من خیلی مشکل است.

تعریف کم روئی:

کم رویی را می توان این گونه تعریف کرد:« زیر پا گذاشتن حقوق خود توام با عذرخواهی و فروتنی نابجا». با این کار، دیگران به راحتی می توانند حقوق تان را نادیده بگیرند. پیغامی که اغلب با کم رویی به دیگران منتقل می کنید، این است که :« نیازهای من مهم نیستند و خواسته های دیگران خیلی مهم تر اند».

کم رویی می تواند زیر لوای ادب و نزاکت پنهان شود. با این حال، خودگویی های فرد ممکن است آنقدرها مودبانه نباشند، به این خاطر که نتوانسته است آنچه را در ذهن داشته بیان کند و همین امر موجب دلخوری او می شود.

نکته مهمی که در سنجش کمرویی باید مشخص شود این است که آیا این رفتار بخشی از صفت ( مثلا بخشی از شخصیت) فرد است یا اینکه در یک موقعیت خاص بروز پیدا می کند. این موضوع شاخصی از وسعت مشکلات بین فردی را در شخص نشان می دهد.

نقاط مشترک پرحاشگری و کم روئی:

در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که پرخاشگری و کم رویی دو سبک رفتاری کاملا متفاوت در برخورد با موقعیت های مشکل آفرین هستند. اما هر دوی آنها نقاط مشترکی دارند: تهدید عزت نفس فرد. به عنوان مثال، از مواجهه با تعارض بین خود و همسرتان اجتناب می کنید به این دلیل که ممکن است از شما فاصله بگیرد و این کار او باعث تقویت دیدگاه شما نسبت به خودتان شود. این دیدگاه که انسان بی ارزشی هستید. یا یکی از همکارانتان به کار شما ایراد می گیرد، به جای اینکه به طور سازنده با او بحث و تبادل نظر کنید، برای اثبات قوی بودن خودتان و بی عیب بودن کارتان به او بد و بیراه می گویید. چون ا گر انتقادهای او را بپذیرید، به نظرتان می رسد بی عرضگی خود را ثابت کرده اید.

سوء تفاهم هایی درباره رفتار جرات مندانه:

جرات مندی روشی متداول برای دستیابی به اعتماد به نفس بیشتر و کنترل بر شرایط زندگی است واین کار به نوبه خود، احساس درماندگی و ناامیدی را کاهش می دهد. بک و همکارانش خاطر نشان کرده اند « ابراز وجود، پادزهری موثر برای مقابله با افسردگی است» با این حال، درباره نقش جرات مندی در زندگی سوء تفاهم هایی وجود دارد به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم:

رفتار جرات مندانه به این معناست که هر چه بخواهید خود به خود به دست می آید:

ممکن است رفتارهای جرات مندانه شما را به برخی از خواسته های تان برساند اما برای این کار هیچ تضمینی وجود ندارد. دیگران ممکن است نسبت به احقاق حقی که شما از آن دفاع می کنید، بی تفاوت یا متخاصم باشند و آن را تجاوز به حقوق خود و یا نفی حق خود بپندارند. بنابراین درباره محدودیت هایی که در اثر یادگیری جرات مندی به شما تحمیل می شود، واقع بین باشید و گرنه وقتی که دیگران مطابق نظر شما عمل نکنند، ممکن است خیلی سریع دلخور و عصبانی شوید.

وقتی جرات مندی پیدا کردید، همیشه می توانید جرات مندانه رفتار کنید:

جرات مندانه رفتار کردن، گاهی به معنای احتیاط است. در برخی از موقعیت ها اگر ساکت بمانید یا کم تر اظهار نظر کنید شاید بتوانید از پیامدهای نامطلوب جلوگیری کنید. بنابراین در بعضی موقعیت ها لازم است محتاطانه رفتار کرد. جرات مندی یکی از انواع پاسخ هایی است که می توان بروز داد، اما نباید از آن در هر موقعیتی به طور خودکار استفاده کرد، مخصوصا در موقعیت هایی که احساس تهدید می کنید و ممکن است رفتار شما دردسرهایی راه بیندازد.

رفتار جرات مندانه باعث می شود دیگران احترام شما را حفظ کنند و دوست تان داشته باشند:

در واقع با شروع رفتار جرات مندانه ممکن است روابط خانوادگی، شغلی و اجتماعی فرد به سمت جنگ و جدل پیش برود. اگر این انتظار در ذهن فرد شکل بگیرد که با رفتار جرات مندانه الزاما دیگران به او احترام می گذارند و دوستش خواهند داشت، ممکن است با این نتایج مواجه نشود. جرات مندانه رفتار کردن با افرادی که مایلند فرد مقابل آنها کمرویی پیشه کند، آنها را خوشحال نمی کند.

رفتار جرات مندانه یعنی همیشه قدرت داشتن:

از این ددیگاه کم رویی معادل با ضعف تلاقی می شود. بنابراین ممکن است فرد به طور وسواس گونه ای بدنبال جرات مندانه رفتار کردن باشد تا مبادا در نظر دیگران حقیر یا ضعیف جلوه کند. این امر ممکن است باعث شود علیرغم رفتار جرات مندانه، فرد همچنان نگران تصویر خود در نگاه دیگران باشد. نگرانی از قضاوتی که دیگران درباره او دارند.

رفتار جرات مندانه باعث می شود آدم خوب و نازنینی باشید:

جرات مندی به فرد کمک می دهد بتواند بیشتر مواقع آنچه را می خواهد به دست آورد و از آنچه نمی خواهد اجتناب کند، اما این رفتار، فرد را به آدمی خوب و نازنین تبدیل نمی کند. فردی که چنین باوری دارد، ارزش خود را به یک رفتار خاص وابسته می داند، بنابراین در صورتی که نتواند جرات مندانه رفتار کند، خیلی سریع خود را تحقیر خواهد کرد.

فائقه رزاقی

مسئول بخش آموزش کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره پویش

برگرفته از کتاب زندگی خردمندانه رویکرد شناختی – رفتاری

نوشته مایکل نینان و ویندی درایدن

ترجمه: دکتر زهرا اندوز و دکتر حسن حمیدپور

انتشارات ارجمند